Falen is niets om je voor te schamen: 7 tips van psychotherapeute Ilse Sand voor een leven met minder schaamte
In deze blog geeft Ilse Sand, auteur van ‘Hallo schaamte. Over het loslaten van de angst dat er iets mis met je is’ ons zeven tips voor een leven met minder schaamte.
De meeste mensen schamen zich van tijd tot tijd – bijvoorbeeld omdat ze werkloos zijn, of bijdragen aan klimaat verandering, of zelfs om hoe hun haar zit! Echter, je kunt je veerkracht tegen schaamte trainen en hechtere relaties hebben en zo je leven verbeteren.
Wat is schaamte en waar komt het vandaan?
Schaamte is een alarm reactie die afgaat als we bang zijn dat onze omgeving ons zal afwijzen. Bij de groep blijven was het slimste om te doen toen de mens nog op de savanne leefde, want uitsluiting betekende een wisse dood. Tegenwoordig is het echter niet meer levensbedreigend om alleen te leven.
Schaamte in kleine doses kan in onze huidige maatschappij een nuttige sociale tool zijn om andermans grenzen aan te voelen. Echter, het ervaren van veel schaamte geeft je een minderwaardig gevoel als mens en leidt tot eenzaamheid en het gevoel dat er iets mis met je is.
7 tips:
1. Leer om schaamte en schuld van elkaar te onderscheiden
Schuld houdt verband met doen, schaamte met zijn. Schuld kun je goedmaken, maar schaamte is lastiger, want daarbij gaat het om je zelfbeeld. Bijvoorbeeld: als je de verjaardag van je beste vriend bent vergeten, dan kun je het goedmaken door een bos bloemen te sturen. Er is geen verjaringswet als het gaat om sorry zeggen, maar je kunt je wel nog steeds schuldig voelen dat je een slecht mens bent, dat je zoiets doet. Training kan je hiervan bevrijden.
2. Deel je schaamte met iemand
Als je schaamte voelt, dan wil je dat het liefst verbergen en er nooit meer aan denken. Helaas gebeurt het tegenovergestelde, het blijft in je hoofd zitten en vermindert je kwaliteit van leven. In plaats van het voor je te houden kun je jezelf er beter mee confronteren en het met iemand delen. Een goed begin is om erover te schrijven aan een geliefde overledene of een anonieme hulpverlener online. Of vertel het aan je huisarts, die gebonden is aan de arts-patiënt geheimhoudingsplicht. Het vermindert je schaamte of vernietigt die zelfs helemaal, als je ontdekt dat jij niet de enige bent met dit soort ervaringen.
3. Krijg een helderder beeld van jezelf
Schaamte ontstaat als je als kind niet werd gezien, of alleen gedeeltelijk werd gezien, de delen van jou die je ouders goed uitkwamen. Daardoor heb je, waar je niet gezien werd, een heel wazig gevoel hoe je overkomt op de buitenwereld, wat het makkelijker maakt voor schaamte om bij jou vaste voet aan de grond te krijgen. Hoe duidelijker het beeld is dat je van jezelf krijgt, hoe veerkrachtiger je zult zijn. Daarom kan het behulpzaam zijn om jezelf te filmen als je met iemand aan de telefoon bent of onder de mensen bent. Of vraag aan iemand hoe hij/zij vindt dat je overkomt. Veel mensen zijn positief verrast door de uitkomst.
4. Oefen om een imperfect leven te leiden
Ga eens een keertje shoppen met vettige haren of een gat in je jas. Je zult ontdekken dat het eigenlijk geen probleem is om veel minder perfect te zijn dan je dacht dat kon. Je zult ontdekken dat je niet je baan, noch je vrienden, noch waardering zult verliezen door imperfect te zijn. Hoe meer je durft te laten zien, des te minder hou je anderen op afstand. Het is heel vermoeiend om met iemand te praten die perfect is.
5. Toon je zwakte
We weten dat mensen met goede, sterke relaties langer leven dan mensen zonder. Geluk ontstaat door hechte relaties. Als je durft te laten zien dat je andere mensen nodig hebt, of mislukkingen en zwaktes onderkent, maakt dat je beter in staat om liefde te geven en ontvangen. Als het jouw ideaal is om al je gevechten te winnen en de controle te houden over alle aspecten van je leven, dan zet je jezelf behoorlijk onder druk. Zo’n ideaal is moeilijk waar te maken.
6. Accepteer je innerlijke tegenstrijdigheden
Als je in staat bent om de tegenstrijdigheden in jezelf te accepteren maakt dat je heel veerkrachtig tegenover schaamte. Met gaten in je sokken en een vuile auto ben je nog steeds helemaal oké als mens. Goede mensen maken ook fouten. Dat is de dualiteit die goede ouders onder de knie hebben, als ze in staat zijn om hun kind te zeggen dat ze iets verkeerds deed, maar dat ze nog steeds een goed kind is. Het is een moeilijke balans, maar veel moderne ouders gaan daar veel beter mee om dan ouders van 40 jaar geleden, omdat we tegenwoordig veel meer weten over het opvoeden van kinderen.
7. Oefen in lief zijn voor jezelf
Sommigen van ons leven met een altijd aanwezige innerlijke criticus. We praten tegen onszelf zoals onze ouders tegen ons praatten toen we opgroeiden. Je kunt die stem het zwijgen opleggen door elke ochtend iets aardigs tegen jezelf te zeggen in de spiegel, of door lieve brieven aan jezelf te schrijven. Je kunt ook een zorgzame belangstelling tonen voor jezelf door jezelf vragen te stellen en de antwoorden in je dagboek te noteren, bijvoorbeeld. Het duurt drie of vier maanden om een gewoonte te veranderen, en als je gewend raakt aan een positief geluid dan weet je dat er in ieder geval één iemand is – jijzelf – op wie je altijd kunt rekenen. Die steun is er niet per se voor wat je doet, maar eerder voor wie jij bent en de goede bedoelingen die je hebt. Dit is een van de dingen waarmee je in het bijzonder weerstand kunt bieden tegen schaamte.
In Hallo schaamte. Over het loslaten van de angst dat er iets mis met je is bouwt Ilse voort op deze zeven ideeën, en legt ze uit hoe je meer veerkracht kunt ontwikkelen tegenover schaamte, zodat je hechtere relaties kunt aangaan met anderen. Alvast een stukje lezen? Een inkijkexemplaar van Ilses boek vind je hier:
Deze blog is geschreven op basis van een artikel van journaliste Maria Kentorp.